Bevrijdingswandeling

Bevrijdingswandeling

In het kader van 80-jaar bevrijding van Ossendrecht in oktober van dit jaar is er een route gemaakt voor een vrijheidswandeling. Deze route loopt langs een vijftal oorlogsmonumenten in Ossendrecht.


1) Regimental Aid Post Locatie van Regiment de Maisonneuve, Kerkstraat Ossendrecht


Het Canadese Régiment de Maisonneuve richt in het pand aan de Kerkstraat 2, het toenmalige café van Van der Venne, een zogenaamde ‘ Regimental Aid Post’ in. Bij een Regimental Aid Post werd eerste hulp verleend aan hen die aan het front gewond raakten. Slachtoffers met zware verwondingen werden onder andere vanaf hier naar kasteel Ravenhof in Putte gebracht, dat als hospitaal ingericht was.

Corporal Lucien Nantel (links: hij ontving een military medal voor zijn verdiensten) en Lieutenant-Colonel Julien Bibeau (rechts) staan voor de Regimental Aid Post.


Lieutenant-Colonel Julien Bibeau
Régiment de Maisonneuve


Geboren in Montreal in Januari 1908, Julien Bibeau was afgestudeerd aan de universiteit van Montreal en begon zijn carrière als salesmanager for Maple Leaf Mills. Aan de universiteit was hij lid van the Cadet Officer Training Corps, hij meldde zich aan bij the Régiment de Maisonneuve in 1937. Hij studeerde af aan de senior officer school in 1943, Tegen de tijd dat zijn regiment aanmeldde om te strijden in Frankrijk na D-Day in Juli 1944, diende hij als vervangende onder Luitenant-Kolonel Lefort Bisaillon.

Afgemat door een maand van moeilijke gevechten in Normandië, droeg Bisaillon zijn taak over aan Bibeau ergens midden augustus, zodat hij met verlof kon.

Terwijl hij op 26 augustus naar het brigadehoofdkwartier trok, werden hij en een andere officier kort gevangen genomen door een Duitse patrouille. In de verwarring van het bombardement ontsnapten ze terug naar zijn jeep. Toen hij zich voor het einde van de maand weer bij het regiment voegde, vernam Bibeau dat zijn promotie tot luitenant-kolonel was bevestigd. “Iedereen is hier blij mee en we zijn ervan overtuigd dat hij zijn taak zeker zal kunnen vervullen”, aldus het oorlogsdagboek. “We feliciteren hem van harte en zijn er trots op hem als onze nieuwe leider te hebben.”

Bibeau leidde het Régiment de Maisonneuve door de moeizame opmars naar België en Nederland. Op 25 februari 1945 nam hij persoonlijk een compagnie over tijdens een aanval en verdiende hij de Distinguished Service Order voor “inspirerend leiderschap en buitengewone dapperheid”.

Terwijl hij verder trok, werd hij van drie kanten beschoten met machinegeweren, maar hij schonk absoluut geen aandacht aan het vuur… Gedurende de hele actie verdienden de kalme, heldere denkwijze, het gezonde oordeel en de volledige minachting voor zijn eigen veiligheid van deze commandant de hoogste lof.

“Toen hij na zeven maanden bevelvoeren tekenen van overbelasting vertoonde en uitgeput was, vroeg Bibeau om aflossing en werd hij overgeplaatst naar een trainingseenheid in Engeland. Hij werd in april 1945 opgevolgd door majoor Lucien Lalonde. Na de oorlog bleef hij in dienst en werd in 1950 bevorderd tot brigadier.

Hij overleed op 10 oktober 1982 in Quebec.

2) Sporen van wegversperring in het wegdek Kruising Aanwas /Burg Voetenstraat

Bij deze kruising zijn nog sporen van zogenaamde ‘aspergeversperringen’ te zien in het wegdek. Hoewel ze nauwelijks opvallen, is dit een uniek stukje geschiedenis. Toen de oorlog dreigde, werden in meerdere grensplaatsen dergelijke obstakels aangelegd. 

Wegversperringen in Ossendrecht, 1939

In de vroege maanden van 1939 werd door het Nederlandse leger gestart met de aanleg van zogeheten ‘aspergeversperringen’ bij de splitsing van de Aanwas en de Burgemeester Voetenstraat. Deze bestonden uit betonnen blokken van 1 meter dik waarin een rij stalen elementen ingegoten was. Hier konden stalen balken ingeschoven worden. De stalen balken waren van boven afgeschuind en stonden beurtelings in een hoek van 45 en 60 graden ten opzichte van het wegdek. Ze moesten dienden om vijandelijke voertuigen tegen te houden, maar de versperringen zijn uiteindelijk nooit gebruikt.

Foto’s van de hedendaagse situatie. Bron: eigen archief initiatiefnemers

Enkele jaren geleden werd er in Renswoude eenzelfde versperring in ere hersteld. Bron: Defensiekrant

3) Oorlogsmonument bij de Protestantse Kerk

Het monument is geplaatst op een voetstuk naast de N.H. kerk aan de Dorpstraat.  ‘Het monument stelt de samenvatting van het einde der strijd voor. De groep bestaat uit vier figuren: drie soldaten, waarvan één gewond of stervende, terwijl tussen de beide andere combattanten de strijd beslecht wordt in het voordeel van onze geallieerde bondgenoten. De toegesnelde vrouwenfiguur ontfermt zich onmiddellijk over de gevallene.’

In het voetstuk staan jaartallen ingebeiteld:

‘1940 – 1945’.

Het monument Dorpsstraat herinnert de inwoners van Ossendrecht (gemeente Woensdrecht) aan alle oorlogsslachtoffers die tijdens de bezettingsjaren zijn omgekomen.

Het monument is onthuld in 1957 door het gemeentebestuur. Het is ontworpen door Jacques J. van Poppel.



Bronnen

  • Gemeente Woensdrecht;
  • Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945, Wim Ramaker, Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.

Voor meer informatie
Ossendrechtse Kronieken, drs. A. van Gils, Tjeenk Willink (1990).



Ontwerper Van Poppel werd geboren op 26 mei 1909 in Princenhage, als zoon van een bakker. Het gezin telde in totaal negen kinderen, van wie er twee jong stierven. Van Poppel toonde al vroeg aanleg voor tekenen en beeldhouwen, maar haalde op aandringen van zijn vader eerst zijn onderwijsakte. Later werd hij beeldend kunstenaar. Hij werd opgeleid onder Gerard Bourgonjon aan Katholieke Leergangen in Tilburg. Van 1945 tot 1955 gaf hij zelf les op deze school, vanaf 1955 aan de Sociale Academie in Breda. Hij werkte figuratief in hout, brons en steen. Van Poppel was lid van de Stichting Beeldende Kunstenaars in Tilburg en van C.O.S.A. in Delft. Hij kwam, samen met zijn vrouw Nel, om het leven bij een verkeersongeluk op 2 september 1976.

In zijn vroege jaren als beeldend kunstenaar maakte hij veel religieuze werken in opdracht van kerken en kloosters. In latere jaren was hij vooral aangewezen op particuliere opdrachten, vrij werk en zijn baan als docent culturele vormgeving aan de Sociale Academie. Ook maakte hij in opdracht diverse herdenkings- en verzetsmonumenten. Een van de werken van Van Poppel is het reliëf “Levensweg”, dat vanaf 1962 aan het toenmalige pand van de Sociale Verzekeringsbank aan de Markendaalseweg in Breda hing. Met de verhuizing van de Sociale Verzekeringsbank naar een nieuw pand verdween het reliëf in 2000 uit het straatbeeld. Een deel ervan werd eind 2019 tentoongesteld in het Princenhaags Museum als onderdeel van de tentoonstelling “Terug in beeld, Jaqcues van Poppel (1909-1976)”.[1] In 2023 werd het herplaatst.

Van Poppel ontwierp o.a.  


4) Kanon ter hoogte van de brouwerij

Het monument Molenstraat in Ossendrecht (gemeente Woensdrecht) is een Frans kanon uit 1917. Het gedenkteken is 1 meter 50 hoog, 50 centimeter breed en 3 meter diep.

De tekst op het monument luidt:

‘FRANS KANON UIT 1917, 155 C MLE SCHNEIDER.

DOOR DUITSERS GEBRUIKT IN OSSENDRECHT.

BUITEN GEVECHT GESTELD OP 6-10-1944.

IN 1992 GEREVISEERD DOOR PERSONEEL

VAN DE KON. WILHELMINAKAZERNE.’

Het monument staat symbool voor de Tweede Wereldoorlog.

Het monument stond oorspronkelijk bij het gemeentehuis. Sinds 1986 staat het kanon op de huidige locatie.

Het monument Molenstraat herinnert de inwoners van Ossendrecht (gemeente Woensdrecht) aan de Tweede Wereldoorlog.

Locatie
Het monument bevindt zich op de hoek Molenstraat/Zr. Marie Adolphinestraat in Ossendrecht.

Bron
Gemeente Woensdrecht.

Voor meer informatie
Ossendrechtse Kronieken, drs. A. van Gils, Tjeenk Willink (1990).

Dit Franse kanon is door de Duitsers gebruikt tijdens de strijd om Ossendrecht en op 6 oktober buiten gevecht gesteld door de Canadezen. In 1976 stond het nog steeds te verroesten bij Ossendrecht. Nu doet het al vele jaren dienst als oorlogsmonument in de Molenstraat. 

Bron: BN/De Stem

5) Oorlogsmonument bij de begraafplaats

Het Nederlands eregraf in Ossendrecht (gemeente Woensdrecht) wordt afgedekt door een liggende grafsteen van natuursteen. Op de steen zijn tien symbolen aangebracht.

De tekst op de linkerzijde van de steen luidt:

‘6 OCTOBER 1945
OPGERICHT DOOR DE BURGERS DER GEMEENTEN.
HUIJBERGEN – OSSENDRECHT –
PUTTE EN DE MILITAIREN III GB.’

Rondom de grafsteen staan tevens de namen van tien gesneuvelde Nederlandse militairen vermeld.

Het oorspronkelijke monument voor het 4e Compagnie, 3e Grensbataljon op begraafplaats Ter Duinen uit 1947 is in 1977 vervangen door het eregraf.

Het Nederlands eregraf in Ossendrecht (gemeente Woensdrecht) is opgericht ter nagedachtenis aan tien Nederlandse militairen van het 3de Grensbataljon die in de meidagen van 1940 zijn gesneuveld in de strijd tegen de Duitse bezetter.

Op het monument zijn rondom de twaalf namen van de slachtoffers te lezen:

W. Gijzen
M. Jonkers
J.v. Dorst
G. den Boon
C. Verdult
C. Sibens
Chr. Hardus
C. Elst
H. Bander
H. Withagen
M. Plompen
P. Luijks

Dit monument is een symbolisch graf. De slachtoffers liggen op een andere locatie begraven. Het is ontworpen door: Niel Steenbergen uit Oosterhout (1911-1997). 

De oprichting was een initiatief van de inwoners van de gemeenten Huijbergen, Ossendrecht en Putten en de militairen van het 3de Grensbataljon.

Het monument is onthuld in 1977.

Het eregraf maakt deel uit van de begraafplaats ‘Ter Duinen’, gelegen aan de O.L.V. ter Duinenlaan te Ossendrecht (gemeente Woensdrecht).

Bron
Gemeente Woensdrecht.

Voor meer informatie
Ossendrechtse Kronieken, drs. A. van Gils, Tjeenk Willink. (1990).

Niel Steenbergen

Steenbergen volgde opleidingen aan de Kunstnijverheidsschool in Tilburg (1929-1932), het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen (1932-1934) en de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam (1935-1938). Zijn eerste opdracht, een buste van Jan Adriaanszoon Leeghwater (1937), dankte hij aan de bemiddeling van zijn leraar Jan Bronner. Steenbergen was actief als beeldhouwer, medailleur, tekenaar en edelsmid. Hij werd, als opvolger van zijn leraar Gerard Bourgonjon, docent aan de academie in Tilburg. Hij maakte onder andere oorlogsmonumenten, vrije beelden, altaren, preekstoelen en doopvonten. Hij heeft voor vijf Nederlandse bisschoppen de pontificalia (staf, borstkruis en ring) gemaakt.

Net na de Tweede Wereldoorlog richtten hij, Dio Rovers en Gerrit de Morée de Vrije School voor Beeldende Kunsten op (de latere Academie St. Joost). Hij werd benoemd tot lid van de Brabantse Provinciale Commissie voor oorlogs- of vredesgedenktekens, die de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen adviseerde over de plaatsing van oorlogsmonumenten.

Steenbergen was aangesloten bij een aantal kunstenaarsverenigingen, waaronder de Noord-Brabantse Vereniging van Beeldende Kunstenaars Jeroen Bosch te Breda (1947-1955), de Brabantse Stichting voor Beeldende Kunst en Edelambacht (1958-1965), Arti et Amicitiae en de Nederlandse Kring van Beeldhouwers. Steenbergen won diverse prijzen: de Academieprijs België (1935), de gouden Prix de Rome voor Beeldhouwkunst (1938), en de gouden medaille op de Biënnale Salzburg (1956). In 1989 ontving hij de Provinciepenning Noord-Brabant. In 1973 werd hij benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau en in 1976 tot ridder in de Orde van Sint-Gregorius de Grote.


Enkele werken van zijn hand: